In Hurdegaryp tref ik bij Scauting twee oude bekenden: Yvette(35) en Jelle(54). Twee begaafde kunstenaars die ik al eens eerder interviewde*. (Yvette creëert met kleurpotlood en waterverf sprookjesachtige taferelen. Jelle tekent met potlood verfijnde portretten en maakt prachtige olieverf stillevens, vooral met fruit.)
Ook Aafke(30) is op de Scauting locatie. Met haar maak ik voor het eerst kennis. Zeer de moeite waard.

Het plan was om over kunst te praten. Maar eerst raken we met elkaar in gesprek over reizen en over hoe lastig dat soms is als je met autisme, met uiterst gevoelige zintuigen en met verwerkingstijd-behoefte te maken hebt.

Yvette vertelt dat ze helemaal niet meer met de trein of de bus durfde te reizen en hoe ze druk bezig is daar verandering in te brengen.
Yvette: “Mijn doel is om uiteindelijk met de trein van hier naar Leeuwarden kunnen reizen. Mijn coach hier helpt me daarbij. We zijn met oefenen begonnen met de bus. Het leek me leuk om met de bus van hier naar Burgum te kunnen reizen. Dat is maar acht minuten, maar ik durfde het niet. Het veroorzaakte te veel stress bij mij.”

Ze vertelt hoe ze stapje voor stapje haar grenzen durft te verleggen.
“Eerst liepen we naar de bushalte, we keken daar naar de vertrektijden en liepen weer terug. De keer daarna stapte ik in de bus en ging er bij de eerstvolgende halte weer uit. Mijn coach reed in de auto achter de bus aan en pikte mij weer op. Een overwinning! We gingen daarna een taartje eten.
De keer erop stapte ik in met de opdracht: ga maar zover als je durft. En ik bleef zitten helemaal tot in Burgum! Koptelefoon op. Mijn coach was weer achter de bus aan gereden en ving me daar op.
In Burgum zijn we een rondje gaan lopen en hebben we een gebakje gegeten. Ja, ik heb heel wat gebakjes gegeten de laatste tijd!”

Hoe is het nu?
Yvette: “Het is alsof ik weer een stuk van mijn vrijheid heb teruggewonnen. Het is maar acht minuten met de bus van hier naar Burgum. En ik durf dat nu. Hierna gaan we de trein oefenen. Het is maar 10 minuten van hier naar Leeuwarden. Maar ik vind dat heel erg moeilijk.”

Wat maakt het zo moeilijk voor je?
“Onvoorziene dingen. Als er bijvoorbeeld een kind zou binnenkomen dat gaat schreeuwen. Dan móet ik die trein uit. Kinderen hebben hele schelle stemmen en ze gedragen zich onvoorspelbaar. Maar ook volwassenen kunnen je onverwacht voor het blok zetten. Ik droeg een keer een sjaal om mijn haar. Ik vind het leuk me kleurig te kleden. Toen zei iemand opeens tegen me: Normaal ben ik niet zo van Moslims, maar bij jou vind ik het wel mooi. Ik heb dan geen idee hoe ik moet reageren. Wat moet ik dan zeggen? Dankje? Of, waar heeft u het over? Als je erop ingaat krijg je een wedervraag. Terwijl ik, als ik in de trein of in de bus zit, helemaal geen capaciteit over heb om op zoiets in te gaan.”

Aafke: “Herkenbaar. Als ik een compliment krijg zeg ik dankje, en ga door waar ik mee bezig was. Als iemand iets vervelends tegen me zegt doe ik mijn best het te negeren.”

Ook Aafke kreeg al heel vaak opmerkingen naar haar hoofd waar ze zich geen raad mee wist: “Omdat ik er gothic uit kan zien met mijn donkere kleding en mijn blauwe haar, hoor ik ook de gekste dingen. Laatst schreeuwde iemand naar mij: Hee emo! Waarom maak je jezelf niet van kant! Dat soort dingen.”

Wat doet stress?
Yvette: “Ik kan dan niet zo goed bij mijn hersendeel dat kan relativeren.”

Jelle en Aafke vullen aan: “Je gaat dan stotteren, je voelt je angstig en somber, je stoot je hoofd, je laat dingen vallen, je krijgt last van een steek in je borst, of druk op je borst. Heel onaangenaam. En als het heel erg is word je helemaal overspoeld door stress en kun je helemaal niks meer, behalve huilen.”

Jelle: “Ik kom uit een ondernemersgezin, en ik heb gewerkt bij defensie. Ik ken ook heel goed het begrip: hij moet een schop onder zijn kont hebben. Huilen past helemaal niet in dat plaatje. En toch is dat soms het enige dat mij helpt. Huilen lucht op. Mijn Mexicaanse vrouw Lucy heeft in het begin erg moeten wennen aan het feit dat ik soms moet huilen. Ze begrijpt het inmiddels heel goed.”

Aafke: ”Volgens mij hoor je eigenlijk niet te huilen omdat andere mensen niet weten hoe ze ermee om moeten gaan. Maar soms loopt de emmer gewoon over. Ik heb in een werksituatie gezeten waar ik soms erg moest huilen. Uren achter elkaar. Ze wisten zich daar geen raad mee en ik werd regelmatig apart in een kamertje gezet. Heel naar.”

En dan is er de kunst.
De fruitschilderijen van Jelle, de sprookjestaferelen van Yvette.
En….. het hapje dat Aafke uit de appel nam.

Maar, daarover volgende keer meer.
Wordt vervolgd!

Hanneke Kappen

*Meer lezen over Jelle?: scauting.nl/Jelle-en-lucy/
Meer lezen over Yvette?: scauting.nl/mijn-ogen-willen-alles-zien/