“Er kunnen zich momenten voordoen waarin je moet vaststellen dat je als hulpverlener niet zo helpend kunt zijn als je zou willen. Op zo’n moment blijft er maar één ding over. Je moet er gewoon voor iemand zijn.”
Joke ten Dam is inhoudelijk kwaliteitsadviseur en trainer bij Scauting. Ze adviseert op gebied van professionalisering, dossiervorming en werkprocessen, geeft samen met collega Marije Epema trainingen aan nieuwe medewerkers, ze denkt op verzoek graag mee met collega’s als zich ingewikkelde casussen voordoen. Ze verzamelde in haar leven een schat aan kennis en ervaring op gebied van het begeleiden van mensen met autisme, en hun families.  
“In de trainingen die wij bij Scauting ontwikkeld hebben gaat het steeds weer over de basishouding die je moet hebben als je mensen begeleidt. Dus ook als dat mensen met autisme betreft. Een basishouding die uitgaat van gelijkwaardigheid en respect. Daar begint alles mee. Kennis over autisme is daarbij belangrijk, maar nóg belangrijker is het om vanuit oprecht persoonlijke aandacht, vriendelijk en onbevooroordeeld, echt te willen weten wie die ene mens is, en wat hij of zij nodig heeft om verder te kunnen.” 
Ik ontmoette Joke voor het eerst op een bijeenkomst waar ik dagvoorzitter was. Ze sprak me aan en vroeg me of ik misschien belangstelling had om gespreksleider te worden voor een nog op te richten Autisme Café. Dat leek me meteen een heel goed idee. “Je hoort van me.” zei Joke. Het duurde daarna zo lang voordat ik weer iets hoorde, dat ik ervan uit ging dat het hele feest niet door zou gaan. Ik weet nu dat ik dat alleen maar kon denken omdat ik haar nog niet goed kende. Als dat wel het geval was geweest had ik kunnen weten dat ze niet los zou laten voordat zou gebeuren wat ze zich had voorgenomen. Inmiddels bestaat Autisme Café Assen bijna 6 jaar. De ontmoetingen die ik daar heb met ervaringsdeskundigen en de mensen om hen heen behoren tot mijn meest dierbare. 
Joke: “De S van Stoornis in het woord ASS, daar stoor ik mij enorm aan. Wat dat woord met je dóet als je van jongs af aan zo benaderd wordt. Als er maar vaak genoeg naar jou gekeken wordt door een “stoornisbril”, zou je zomaar kunnen concluderen dat er iets mis met je is als mens. Terwijl dat natuurlijk niet het geval is. Autisme maakt dat informatie en prikkels anders verwerkt worden dan bij de meeste mensen. Het is voor iemand met autisme al lastig genoeg om inzicht te verwerven in hoe dit bij hem of haar precies werkt, en om daar zo goed mogelijk mee om te leren te gaan. Als jouw omgeving uit onwetendheid of onbegrip geen rekening houdt met wat jij nodig hebt om je te kunnen ontplooien, dan is het natuurlijk niet vreemd dat jouw zelfvertrouwen uiteindelijk een enorme deuk oploopt.“  
Ze vertelt me over de mensen die ze heeft begeleid. Over hoe ieder verhaal over autisme uniek is. Over dat er altijd een mogelijkheid is voor iemand om zijn of haar kwaliteit van leven te verbeteren, hoe ingewikkeld die situatie soms ook is. Verhalen over vertrouwen, veiligheid, en over out of the box denken. Ze vertelt over de onmisbare samenwerking met ouders, die hun kind als geen ander kennen, die bovendien zelf vaak ook goed steun en erkenning kunnen gebruiken. Verhalen ook over hoe het netwerk rond een cliënt soms verrassend groter blijkt te zijn dan eerst gedacht werd.  Over opa’s en oma’s bijvoorbeeld, die een belangrijke rol kunnen spelen, ooms en tantes, of buren.
Ik vraag haar wat ze vooral geleerd heeft.
“Ik heb geleerd dat het vaak om hele kleine dingen gaat. Samen met een cliënt iets leuks doen, een wandeling maken, een spel spelen, het kan al zoveel openingen bieden. Laatst was er een jonge collega die twijfelde of ze het wel goed aanpakte met haar obstinate pubercliënt.  Ik vroeg haar of ze zijn kamer mocht binnenkomen. Dat was het geval.  Dan doe je het dus goed, kon ik haar vertellen.” 

Scauting, met de a van autisme! Scauting begeleidt normaal tot hoogbegaafde mensen met autisme op gebied van wonen, werken en leren. Bezoeklocaties: Hoogeveen, Tjalleberd, Hurdegaryp en Assen. 

Hanneke Kappen